Nederland heeft een lange traditie in het bouwen met beton en staal, producten die fors bijdragen aan de CO2 uitstoot. Er bestaat een milieu- en klimaatvriendelijk alternatief: biobased materialen. Het verduurzamen van de bouwsector wordt in meerdere beleidsplannen gezien als noodzaak. Het gebruik van plantaardige grondstoffen voor bouwmaterialen kan hieraan een belangrijke bijdrage leveren. Aan de ene kant omdat het hernieuwbare materialen betreft, maar ook omdat deze materialen CO2 kunnen opslaan en de stikstofuitstoot beperken.

Biobased bouwen betekent innovatie. Het betekent anders gaan bouwen, maar wellicht ook anders gaan wonen. Anders denken over architectuur en onze relatie met het landschap. Het ontwikkelen van nieuwe woonvormen en het creëren van nieuwe productielandschappen.

De opgaven

In het kader van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) samen met een brede groep opdrachtgevers (rijksoverheid, provincies, gemeente, kennis- en advieswereld) het  programma Ruimte voor biobased bouwen opgesteld. Het programma richt zich op een objectieve kennisbasis, ontwerpstrategieën voor een duurzame verstedelijking en het herstel van ons landschap en het landelijk gebied (met o.a. meer biodiversiteit en nieuwe verdienmodellen). Alles met het doel om onze (toekomstige) leefomgeving gezond en aantrekkelijk te maken.

Uitwerking

Het programma is opgebouwd in vier fases.

Aanloop (fase 1)
In deze fase hebben we ervaringsdeskundigen geïnterviewd over dromen, daden, beleidskaders en praktische belemmeringen ten aanzien van houtbouw en biobased bouwen. Een selectie van 9 verhalen is gepubliceerd in de verhalenbundel bouwen met bomen.

Sprong (fase 2)
Uit de aanloop-fase bleek dat houtbouw, en in bredere zin het biobased bouwen, zeer kansrijk is. In fase 2 is een verdere verkenning gedaan en zijn de obstakels en de kansen (en meekoppelkansen zoals landschappelijke kwaliteitsverbetering) nader onderzocht. Conclusie: er zitten talloze voordelen aan biobased bouwen. Het lost zelfs meer problemen op dan gedacht.

Meer informatie:
- publicatie onderzoeksresultaten Strategische Verkenning Ruimte voor Biobased Bouwen.
- het verhaal van Ruimte voor Biobased Bouwen
- plan van aanpak Biobased bouwen
- Talkshow circulair en conceptueel bouwen (Wachtwoord citydeal)
- LiveCast 

Landing (fase 3)
In deze fase is gewerkt aan het vormen van een brede alliantie van partijen die zich samen scharen achter een versnelling van biobased bouwen in de praktijk. In de Call to Action is een gezamenlijke ambitie geformuleerd en aansluiting gezocht met (het netwerk van) de City Deal Circulair en Conceptueel Bouwen. Rond 120 partijen hebben deze deal ondertekend; gemeenten, provincies, Rijk, bedrijfsleven en kennisinstellingen. De City Deal wordt uitgevoerd via drie werklijnen: (1) biobased bouwen, (2) conceptueel en industrieel bouwen, (3) waarderings- en financieringsmodellen.

De ambitie is om structureel meer biobased materialen toe te gaan passen in (woning) bouwprojecten, en dit tevens beleidsmatig te verankeren en te stimuleren. Deze doelen worden nader beschreven in het plan van aanpak.

Realisatie (fase 4)
In fase 4 wordt samen met de City Deal partners en een breder netwerk concreet invulling gegeven aan biobased (ver)bouw met als doel om biobased bij isolatie van woningen, herstructurering en bij nieuwbouw te stimuleren. Om dat te bereiken is de uitvoering gestructureerd langs 4 prioriteiten: 

A. Vertel het verhaal
In dit kader wordt de Biobased Campus georganiseerd. Ook worden verhalen, goede voorbeelden en kennis gedeeld in het Biobased Magazine. Het essay Biobased Bouwen, de bomen & het bos is uitgebracht tijdens het seminar Biobased Bouwen: de bomen, het bos en de bouwmaterialen.

B. Innoveer de keten
De huidige bouwketen is sterk gefocust op conventionele materialen als beton en staal. Willen we de transitie naar een groter aandeel biobased materialen waarmaken, dan is innovatie in bouwketen (vraagzijde) noodzakelijk. Ook de landbouwketen (aanbodzijde) is nog niet gericht op het verbouwen van biobased bouwmaterialen. In beide ketens zal daarom sterk geïnnoveerd moeten worden. Dit doen we vooral samen met het netwerk. Belangrijke partners zijn Building Balance, Pianoo, MVO NL.

C. Activeer het gebied
In de transitie naar biobased bouwmaterialen is een gebiedsgerichte aanpak enorm van belang. Elk gebied heeft immers een ander biobased potentieel. Om dit potentieel te benutten zullen we bij de opgaven van een gebied moeten aansluiten. Dat wil zeggen dat we kijken naar het schaalniveau waar de biobased transitie van toepassing is en welke actoren daarvoor aan zet zijn om een bijdrage te leveren aan een gezonde leefomgeving. Dit doen wij o.a. door middelen te mobiliseren en het leren op lokaal en regionaal niveau te stimuleren.

D. Creëer waarde/ontwikkel de business case
De waarde van biobased materialen en biobased (ver)bouwen gaat verder dan enkel financiële waarde. Denk aan ecologische waarde, gezondheidswaarde, innovatiewaarde, sociale waarden, etc. Het doel van deze prioriteit is om via rekenen en tekenen deze maatschappelijke waarde te concretiseren en zodoende kansen te genereren voor de stad én voor transitie van het landelijk gebied. In opdracht van het ministerie van BZK, provincies Zuid Holland en Flevoland zijn onderzoeken in vier studiegebieden gedaan door een methode van tekenen en rekenen.

Het ontwerpend onderzoek Biobased (ver-)bouwen in Groot Haarzuilens, in opdracht van College van Rijksadviseurs, is in de zomer van 2022 uitgebracht. Het ontwerpend onderzoek Biobased (ver-)bouwen in het veenweidegebied is in het najaar 2022 door de Provinciale Staten van Provincie Zuid Holland gepubliceerd. Als onderdeel van dit onderzoek is een rekentool ontwikkeld waarmee verdienvermogen van biobased bouw teelten met elkaar en met referentiescenario’s vergeleken kan worden.

Nationale belangen waar het programma aan raakt

• 2. Leefomgevingskwaliteit
• 10. Beperken van klimaatverandering
• 13. Realiseren van een toekomstbestendige, circulaire economie.
• 18. Voedsel- en agroproductie
• 19. Cultureel erfgoed, landschap en natuur
• 20. Natuur en biodiversiteit

Verantwoordelijk departement en betrokkenen

Naast het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zijn het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, het College van Rijksadviseurs, de Provincie Flevoland, de Provincie Noord-Brabant, de Provincie Zuid-Holland en gemeente Boxtel betrokken als opdrachtgevers van de Strategische verkenning Biobased Bouwen onder leiding van Marco Vermeulen als onderzoeksleider. Ook het Rijksvastgoedbedrijf, de Provincie Groningen en de gemeentes Rotterdam en Amsterdam, alsmede de ASN-Bank zijn betrokken. Er zijn ook partijen die aan vergelijkbare of aanverwante vraagstukken werken waarmee afstemming gewenst is, denk aan de City Deal Circulair en Conceptueel Bouwen en Holland Houtland.

 

Voor meer informatie kunt u een bericht sturen naar: postbusnederlandvanmorgen@minbzk.nl