Zuid-Limburg is op het eerste oog een florerende regio met een krachtige industriële, kennis- en vrijetijdseconomie in een aantrekkelijke woonomgeving met levendige steden en dorpen en een vijfsterren landschap. Centraal gelegen in een Europese kernregio. Maar direct onder de oppervlakte speelt een aantal hardnekkige problemen en opgaven die de potentie van dit gebied om deze kansen te kunnen benutten afremmen. De twee gezichten van Zuid-Limburg komen tot uiting op meerdere vlakken:

• Een krachtige economie met een tekort aan personeel;

• De voordeur naar Europa en grensgebied van Nederland;

• Een aantrekkelijke woonomgeving met lokale hardnekkige achterstanden;

• Een vijfsterren landschap dat onder druk staat door toerisme, oplossingen moet vinden voor de waterproblematiek en de opgaven vanuit het landelijk gebied;

• Sterke regionale verbondenheid maar ook veel onderlinge wedijver.

In Zuid-Limburg zijn alle fysieke opgaven sterk vervlochten met elkaar: het uitbouwen en circulair maken van de economie (o.a. Chemelot), de complexe transformatie van het stedelijk gebied (met wijken met grote achterstanden en herstructureringsopgaven in combinatie met bevolkingsdaling) en behoud en versterking van het groene middengebied (de Groene Long). Deze opgaven zijn grensoverschrijdend van aard voor het stedelijk, landelijk en industrieel gebied en vragen een meer samenhangende ruimtelijke strategie en aanpak. De circulaire transitie (met Chemelotcluster als katalysator), en de aanpak van de klimaatopgave (wateroverlast) waarbij de natuurlijke systemen sturend zijn voor duurzame oplossingen, vormen belangrijke speerpunten in de aanpak. Deze kennen beide een belangrijke grensoverschrijdende dimensie. Via het trject Panorama Zuid Limburg is een proces opgestart om via een verkenning van verschillende toekomstbeelden toe te werken naar een gezamenlijk en integraal toekomstperspectief voor dit gebied en daarbinnen te maken ruimtelijke keuzes.

Link naar Plan van Aanpak

De opgaven

Het gaat er om een nieuw perspectief te bieden (deuren te openen, samenwerking te organiseren) voor grensoverschrijdende ontwikkeling: versterking agglomeratievorming (verstedelijking, mobiliteit, (energie/ grondstoffen) infrastructuur, campussen, verduurzaming, landschap). Dit door vanuit een aanpak van de fysieke opgaven een impuls te geven aan het wegwerken van sociale- en gezondheidsachterstanden (onder andere ten gevolge van bevolkingskrimp, battle for talent en onderwijs) in samenhang met transformatie en verduurzaming stedelijk en industrieel gebied (Chemelot).

Uitwerking

Op het gebied van kansen, gezondheid, welvaart, welzijn en leefkwaliteit zijn binnen Zuid-Limburg sterke ruimtelijke verschillen. Veel wijken kampen - veelal intergenerationeel - met grote sociaaleconomische achterstanden en gezondheidsachterstanden ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Dit terwijl het gebied als geheel - mede door zijn ligging in de Euregio - grote potentie heeft voor brede welvaart. Dit vraagt daarom om een samenhangende aanpak op Zuid-Limburgse schaal, via een integrale gebiedsgerichte aanpak gericht op versterken van de agglomeratiekracht (vanuit een grensoverschrijdend perspectief), transformatie en verduurzaming van stedelijk gebied en industrie (Chemelot) met behoud en ontwikkeling van landschapswaarden.

Meerwaarde van de status van NOVEX-gebied

De aanwijzing als NOVEX-gebied biedt een belangrijke meerwaarde omdat het extra bestuurs- en uitvoeringskracht creëert op het niveau van Zuid-Limburg en de Euregio. Met deze versterking van de governance kunnen de aanpakken voor verduurzaming van de industrie en economie, stedelijke transformatie en versterking van het landschap elkaar daadwerkelijk gaan versterken, met optimale benutting van grensover­schrijdende kansen.

Proces

Opstellen van een plan van aanpak om prioriteiten te bepalen en mogelijkheden van organisatie van de inzet van regio en Rijk te onderzoeken.

Verantwoordelijke departementen en betrokkenen

Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat: Vivianne Heijnen. Betrokken zijn de andere departementen, de provincie, gemeenten, regio Parkstad, waterschap, Euregio gemeenten.